Dostluğun Gölgesinde Bir Kimlik Arayışı Hakkında

Edebiyat dünyasında kimi eserler vardır ki yalnızca bir hikâye anlatmakla kalmaz, aynı zamanda bir kuşağın ruhunu da yakalar. Elena Ferrante’nin Benim Olağanüstü Akıllı Arkadaşım romanı da tam olarak böyle bir kitap. Kimliğini gizleyen ama kalemiyle dünyanın en görünür yazarlarından biri hâline gelen Ferrante, edebiyat sahnesine “Napoli Romanları” adını verdiği dört ciltlik serisiyle damgasını vurdu.

Serinin ilk kitabı Benim Olağanüstü Akıllı Arkadaşım, ilk bakışta bir dostluk hikâyesi gibi görünür. Fakat sayfalar ilerledikçe bunun çok daha fazlası olduğunu fark ederiz: kadın olmanın sancıları, toplumun dayattığı roller, sınıf çatışmaları ve en önemlisi de kimlik arayışı…

Napoli’nin Sokaklarından Doğan Bir Hikâye Diyebiliriz:

Roman, bizi 1950’lerin Napoli’sine götürür. Yoksul bir mahallede büyüyen iki kız çocuğu vardır: Elena ve Lila. İkisi birbirinden farklıdır ama aralarındaki bağ son derece güçlüdür. Elena çalışkan, sakin, çoğu zaman gölgede kalmayı tercih eder. Lila ise ateş gibi; zeki, dik başlı, meydan okuyan.

Onların dostluğu sadece paylaşılan güzel günlerden ibaret değildir; kıskançlık, rekabet ve acı da bu bağın ayrılmaz parçalarıdır. Elena, eğitim yoluyla mahallenin sınırlarını aşmaya çalışırken Lila toplumun zincirlerine daha fazla dolanır. Bu ayrışma, ikisini hem birbirine daha sıkı bağlar hem de yollarını keskin bir biçimde ayırır.

Ferrante’nin Anlatım Gücü İse:

Ferrante’nin kalemi güçlüdür çünkü yalındır. O yüzden yalın olan her şey gibi görünür olduğunda doğal ve etkileyicidir. Abartıya kaçmadan, süslü cümlelere boğmadan karakterlerin ruhunu açığa çıkarır. Okurken çoğu zaman “Ben de bu hisleri yaşadım.” dersiniz. Napoli’nin dar sokaklarını anlattığı bölümlerde o atmosferi adeta yaşarsınız.

Ferrante’nin asıl büyüsü, gündelik hayatın sıradan sözlerini evrensel bir duygunun aynasına dönüştürebilmesinde saklıdır.

Dostluğa Çift Taraflı Bakış:

Roman boyunca dostluğun huzur verici olduğu kadar yıkıcı da olabileceğini görürüz. Elena için Lila hem yol gösterici bir ışık hem de aşılması gereken bir engeldir. Hayranlıkla kıskançlığın iç içe geçtiği bu duygu, hikâyenin her anına sinmiştir. Ferrante dostluğu romantize etmez; aksine çıplak, gerçek ve çelişkileriyle anlatır.

Romanda Güçlü ve Zayıf Yanlar:

Romanın en güçlü yanı, karakterlerin olağanüstü gerçekçiliğidir. Elena ve Lila’nın duyguları, bakışları ve çatışmaları öylesine tanıdıktır ki, okurken çoğu kişi “Benim de bir Lila’m vardı.” diye düşünür. Zayıf yanı ise kimi zaman detaylı mahalle tasvirlerinin tempoyu yavaşlatmasıdır. Ancak bu ayrıntılar da atmosferin gerçekçiliğini besler.

Romanın Bize Öğrettikleri:

Ferrante’nin romanı yalnızca iki kızın dostluğunu değil, aynı zamanda 1950’ler İtalya’sının sınıfsal uçurumlarını, kadınların görünmez mücadelelerini ve eğitimin açtığı (ya da kapattığı) fırsat kapılarını da ortaya koyar. En önemlisi de dostluğun yalnızca kahkahalardan değil, çatışmalardan da beslendiğini hatırlatır.

Hafızada Yer Eden Bazı Satırlar:

“Lila benim için hem kurtuluştu hem de bir tuzak.”

“Çocukluğumuzun sokağı, hayatlarımızın haritasını çizmişti.”

“Kendi yolumu bulmak için önce onun gölgesinden çıkmam gerekiyordu.”

Bu cümleler, çoğumuzun kendi içsel yolculuğuna denk gelen derin bir yankı taşımıyor mu?

Sonuç Yerine:

Elena Ferrante, Benim Olağanüstü Akıllı Arkadaşım ile yalnızca iki kızın hikâyesini değil; bir toplumun belleğini de edebiyatın merkezine taşır. Okur, roman boyunca hem kendi dostluklarını hatırlar hem de kimliğini nasıl kurduğunu sorgular. Ferrante’nin başarısı, sıradan bir dostluk hikâyesini evrensel bir deneyime dönüştürmesinde gizlidir. Belki de bu yüzden kitabı elinize aldığınızda kolay kolay bırakamaz, satırların arasında kendi hayatınızın gölgelerini görürsünüz. Tüm okuyucularıma iyi dostluklar diliyorum.

Deniz Boyraci / Edebiyat Gazetesi / Ekim 2025 / Sayı 33